Blog details

Tekerrür Nedir? Mükerrir Nedir? Tanım ve Hukuki Kapsamları

Tekerrür kavramının menşei Arapçadır.  Arapçada, “bir daha vuku bulma, bir daha olma veya tekrarlanma” gibi anlamlara gelmektedir. Türk Ceza Hukuku’nda ise tekerrür kavramı aslî anlamından büyük bir kopuş göstermeyerek kişinin herhangi bir cezaya dair mahkûm edilmesinden sonra yeniden suç işlemesini ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu bağlamda işlenen suç durumu tekerrür iken bunu gerçekleştiren kimseye ise mükerrir adı verilmektedir.

Tekerrür, kişinin daha önce işlediği bir suçtan dolayı aldığı cezanın kesinleşmesinin ardından belirli bir süre içinde aynı kişinin ikinci bir suç işlemesi durumunda uygulanan ceza infaz rejimidir.  TCK’ya göre suçta tekerrür durumunda fail daha ağır bir cezaya tutulmamakta, ancak infaz rejimi değişmekte ve failin koşullu salıverilme süresi uzamaktadır. Amacı failin suça yatkınlık durumu dikkate alınarak, topluma yönelik tehlikeliliğinin önlenmesidir.

Suçta Tekerrür Hükümlerinin Uygulanma Şartları Nelerdir?

1. Kesinleşmiş bir ceza mahkumiyetinin olması ve suçun tekerrür edilmesi

İlk işlediği suç nedeniyle yargılanıp mahkum olan hükümlünün bu ilk suçunun cezasının kesinleşmesinden sonra ikinci suçu işlemesi gerekir. Cezanın kesinleşmesi, yerel mahkeme tarafından verilen mahkumiyet kararının istinaf veya temyiz edilmiş olması halinde, bu kanun yollarının tüketilmesiyle mümkün olur.

2. Tekerrür uygulaması için cezanın infaz edilmiş olması gerekmemektedir

Tekerrür hükümlerinin uygulanması için ilk suça dair mahkumiyetin infaz edilmiş olması veya infaza verilmiş olması şart değildir, önemli olan ilk mahkumiyetin kesinleşmesidir.

3. Suçların nitelikleri açısından tekerrür şartları

Kasten işlenen suçlar ile taksirle işlenen suçlar arasında tekerrür hükümleri uygulanmaz. İşlenen birinci suç ile ikinci suçun vasfı aynı olmasa bile suçta tekerrür hükümleri uygulanır. Suç vasıfları farklı olsa bile her iki suç da kasten işlenen suçlardandır.

4. Süre Şartı

Birinci suç nedeniyle kesinleşmiş ceza infaz edilmemişse ikinci suç ne zaman işlenmiş olursa olsun (birinci suçtan sonra) ikinci suç için tekerrür hükümleri uygulanır.

Birinci suç nedeniyle verilen ceza kesinleşip infaz edilmişse, işlenen ikinci suça tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için;

a-) Birinci işlenen suçtan dolayı mahkum olunan hapis cezası 5 yıldan fazla ise, birinci suçun cezasının infaz edilmesinden itibaren 5 yıl içinde ikinci suçun işlenmesi gerekir. Birinci suça dair cezanın infazından itibaren 5 yıldan fazla süre geçmişse tekerrür hükümleri uygulanamaz.

b-) Birinci işlenen suçtan dolayı mahkum olunan hapis cezası 5 yıl veya daha az süreli hapis cezası veya sadece adli para cezası ise, birinci suç nedeniyle mahkum olunan cezanın infaz edilmesinden itibaren 3 yıl içinde ikinci suçun işlenmesi gerekir. Bu halde, ikinci suç 3 yıl geçtikten sonra işlenirse ikinci suça tekerrür hükümleri uygulanamaz.

5. Hapis cezası olma şartı

Tekerrür hükümleri yalnızca hapis cezaları için uygulanır. Adli para cezası vs. için tekerrür hükümleri uygulanmaz.

Önceki Mahkumiyetin Tekerrüre Esas Alınmasını Engelleyen Haller

• Genel af,
• Önceki mahkumiyetin verildiği eylemin suç olmaktan çıkarılması,
• Şikâyetten vazgeçme,
• Uzlaşma,
• Zamanaşımı,
• Ön ödeme,
• Cezanın ertelenmesi,
• Düşme kararları,
• Yaş Küçüklüğü

Ceza Hukukunda Suçta Tekerrürün Sonuçları

1. Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimi Uygulanır: Suçta tekerrür hükümleri uygulanan hükümlüye 5275 sayılı İnfaz Kanunu’nun 108. Maddesinde düzenlenen “mükerrirlere özgü infaz rejimi” uygulanır. Mükerrirlere özgü infaz rejimi, hükümlünün cezaevinde daha fazla kalmasına yol açar.
2. Seçimlik Cezalardan Hapis Cezasına Karar Verilir: Tekerrür halinde işlenen ikinci suçun cezası seçimlik olarak hapis cezası veya adli para cezası olarak öngörülmüşse, hapis cezasına hükmedilir. Hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez (TCK md. 58/3).
3. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanır:Tekerrür halinde cezanın infazından sonra gelmek üzere hükümlü “Denetimli Serbestlik” tedbiri uygulanmasına karar verilmelidir (TCK md. 58/6). Mahkeme sadece denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasına karar vermelidir. İnfazdan sonra ne kadar süreyle denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağına, infaz aşamasında koşullu salıverme kararı veren mahkeme tarafından kararlaştırılması gerekir.

Suçta Tekerrür Hükümleri Nasıl Uygulanır

Suçta tekerrür hükümleri uygulanan kişiye uygulanacak infaz rejimi mükerrirlere özgü infaz rejimidir. Ancak, hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanan hükümlünün cezaevinde koşullu salıverilme süresi, tekerrüre esas alınan cezanın en ağırından daha fazla olamaz (5275 sayılı İnfaz Kanunu md. 108/2).

Suçta tekerrür hükümlerinin nasıl uygulanacağına örnek vermek gerekirse; ilk işlediği suç nedeniyle  7 ay hapis cezası, daha sonra işlediği suç nedeniyle de  6  yıl hapis cezasına mahkum edilmiş hükümlü hakkında tekerrür ile ilgili diğer koşulların da oluştuğunu varsayalım. Tekerrür hükümleri uygulanmasaydı hükümlü cezasının 1/2’si olan 3 yılı cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilme hakkı kazanacaktı. Tekerrür hükümleri uygulandığında ise cezasının 2/3’ünü, yani 4 yılını cezaevinde geçirdikten sonra koşullu salıverilme hakkı kazanır. Ancak, 5275 sayılı yasanın 108/2 maddesi gereği, tekerrüre esas alınan ilk mahkumiyetin ceza miktarı 7 ay olduğundan, hükümlünün koşullu salıverilmesi için 4 yıl değil, 3 yıl 7 ay cezaevinde kalması yeterli olacaktır.

Mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik tedbiri^[60]

Madde 108-

• Tekerrür hâlinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan;^[61]
  1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının otuzdokuz yılının,
  2. Müebbet hapis cezasının otuzüç yılının,
  3. (Ek:14/4/2020-7242/49 md.)Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki yılının,
  4. Süreli hapis cezasının üçte ikisinin,

İnfaz kurumunda iyi hâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilir. (Ek cümle:14/4/2020-7242/49 md.) Ancak, koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır.

• Tekerrür nedeniyle koşullu salıverme süresine eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanın en ağırından fazla olamaz.
• İkinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda, hükümlü koşullu salıverilmez. (Ek cümle:14/4/2020-7242/49 md.) Hükümlü hakkında ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanacağı hükümde belirtilir.
• İnfaz hâkimi, mükerrir hakkında cezanın infazının tamamlanmasından sonra başlamak ve bir yıldan az olmamak üzere denetim süresi belirler.^[62]
• Tekerrür dolayısıyla belirlenen denetim süresinde, koşullu salıverilmeye ilişkin hükümler uygulanır.
• İnfaz hâkimi, mükerrir hakkında denetim süresinin uzatılmasına karar verebilir. Denetim süresi en fazla beş yıla kadar uzatılabilir.
• (Ek: 18/6/2014-6545/82 md.) Cezanın infazı tamamlandıktan sonra devam eden denetim süresi içinde, bu madde hükümlerine göre kendilerine yüklenen yükümlülüklere ve yasaklara aykırı hareket eden mükerrirler, infaz hâkimi kararı ile disiplin hapsine tabi tutulur. Disiplin hapsinin süresi on beş günden az ve üç aydan fazla olamaz.
• (Ek: 18/6/2014-6545/82 md.) Çocuğa karşı işlenen bir suçtan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde birinci fıkradaki koşullu salıverilme süreleri uygulanır.
• (Ek: 18/6/2014-6545/82 md.) Birinci fıkradaki koşullu salıverme süreleri, 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 102 nci maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan cinsel saldırı suçundan, 103 üncü maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarı suçundan, 104 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşit olmayanla cinsel ilişki suçundan, 188 inci maddesinde tanımlanan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan dolayı hapis cezasına mahkûm olanlar hakkında da uygulanır. (Ek cümle:14/4/2020-7242/49 md.) Ancak, süreli hapis cezaları bakımından koşullu salıverilme oranı, dörtte üç olarak uygulanır. 188 inci madde hariç olmak üzere bu suçlardan dolayı hapis cezasına mahkûm olanlar hakkında, cezanın infazı sırasında ve koşullu salıverildikleri takdirde denetim süresi içinde, aşağıdaki tedavi veya yükümlülüklerden bir veya birkaçına infaz hâkimi tarafından karar verilir:
  1. Tıbbi tedaviye tabi tutulmak
  2. Tedavi amaçlı programlara katılmak
  3. Suçun mağdurunun oturduğu ve çalıştığı yerleşim bölgesinde ikamet etmekten yasaklanmak
  4. Mağdurun bulunduğu yerlere yaklaşmaktan yasaklanmak
  5. Çocuklarla bir arada olmayı gerektiren bir ortamda çalışmaktan yasaklanmak
  6. Çocuklar hakkında bakım ve gözetim yükümlülüğünü gerektiren faaliyet icra etmekten yasaklanmak
• (Ek:18/6/2014-6545/82 md.) Dokuzuncu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.
• (Ek:18/6/2014-6545/82 md.) Bu maddenin dokuzuncu fıkrasının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle düzenlenir.

Sık Sorulan Sorular

Çift mükerrer ne demek?

Çift mükerrer, kişinin iki defa mükerrir duruma düşmesi anlamına gelmektedir.

4/4 mükerrer ne demek?

4/4 mükerrer kavramı, ikinci kez mükerrir olmayı ifade eder. 4/4 oranı, alınan cezanın tamamının cezaevinde infaz edileceği anlamına gelmektedir.

Mükerrirlere özgü denetimli serbestlik kaç yıldır?

Mükerrirlere özgü denetimli serbestlik en az bir yıl olup bu süre 5 yıla kadar uzatılabilir.

Mükerrirler açık cezaevine geçebilir mi?

Hükümlünün ilk kez mükerrir olması durumunda, örgütlü suçlar, terör suçları ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar hariç olmak üzere açık cezaevine eçiş hakkı bulunmaktadır.

Ancak hükümlü ikinci kez mükerrir olduğunda, açık cezaevine geçiş hakkı tanınmamaktadır.

Mükerrer kaçta kaç yatar?

Mükerrirlerin koşullu salıverilmeden faydalanabilmeleri için ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ise 39 yıl, müebbet hapis cezası ise 33 yıl, süreli hapis cezası ise bu cezanın 2/3’si kadarını infaz kurumlarında geçirmeleri gerekmektedir. Birden fazla süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde ise en fazla 32 yılın infaz kurumunda geçirilmesi gerekmektedir.

Mükerrire özgü infazda aile ziyaretleri kısıtlanır mı?

 Hayır, mükerrire özgü infazda aile ziyaretleri kısıtlanmamaktadır.

Tekerrür hükümleri çocuk suçlular için geçerli mi?

Hayır, tekerrür hükümleri, fiili işlediği sırada 18 yaşını doldurmamış kişiler hakkında uygulanmamaktadır.

Avukat Alpaslan ÇOLAK